Mỗi thực phẩm đều có thành phần hoạt động đặc trưng gọi là tính ưu của nó. Khi kết hợp hay ăn chung, nó có thể đem lại lợi ích, nhưng cũng gây ra vài phiền phức như cản trở lẫn nhau.
Những tối kỵ trong thực phẩm liên quan đến sức khỏe từng được GS. Shelton báo cáo đầu tiên tại hội thảo Texas, Mỹ, từ những năm 1950s. Đến nay gần 80 năm, một số thực phẩm đã được đồng thuận của nhiều chuyên gia trong việc phân loại cái nào là nên được ăn riêng lẻ hoặc nên tránh khi kết hợp với các loại khác do ảnh hưởng lên hấp thụ và đối kháng.
Trong thói quen ăn uống của người Việt, phần lớn cha mẹ thường cho trẻ ăn tất cả các món trong 1 chén cơm hơn là ăn riêng từng món. Bài viết này nhằm giúp cha mẹ tham khảo về những thực phẩm tối kỵ và làm sao cho trẻ ăn đúng và hấp thu được tốt nhất để hỗ trợ tăng chiều cao hiệu quả.
Tại sao có sự đối kháng của thức ăn?
Mỗi thực phẩm đều có thành phần hoạt động đặc trưng gọi là tính ưu của nó. Khi kết hợp hay ăn chung, nó có thể đem lại lợi ích, nhưng cũng gây ra vài phiền phức như cản trở lẫn nhau. Một số thực phẩm có tính ưu quá lớn, cần phải được ăn riêng hoặc tìm thứ có thể trung hòa tốt với nó.
Thực phẩm tối kỵ, cần cẩn trọng khi chế biến
Phần lớn các chuyên gia quan tâm đến sự đối kị là do những thực phẩm này khi kết hợp gây ra sự đối kháng, ảnh hưởng đến hấp thụ canxi và các hợp chất cho sự kiến tạo và phát triển xương.
* Những loại trái cây sau đây cần ăn riêng và tránh kết hợp với loại khác trong nước ép hoặc sinh tố vì những quan sát thực nghiệm cho thấy những thực phẩm này khi được ăn riêng giúp hấp thu tối đa thành phần dinh dưỡng của nó và không làm ảnh hưởng đến vị của thực phẩm khác, giúp trẻ hứng thú hơn trong việc ăn.
- Dưa hấu
- Kiwi
- Đu đủ
- Trái cây giàu hợp chất Tannin, như: táo, dâu tây, đào, trái mâm xôi… nên được ăn riêng, trái cây nên còn tươi và chín, hạn chế ăn lúc còn xanh và pha chế chung với trái cây khác.
Với các bữa ăn giàu hải sản thì nên ăn trái cây trước hoặc sau 1 tiếng, tránh ăn cùng.
* Rau củ hạt giàu hợp chất Phytates và oxalates
Thông thường, các hợp chất này không ảnh hưởng đến hấp thụ canxi từ thực phẩm khác, nhưng nếu trẻ bị bệnh hay biếng ăn, thì nếu quá nhiều có thể cản trợ sự hấp thu.
1. Cải bó xôi
Là nguồn tốt hiếm hoi cung cấp folate, vitamin K và vitamin C cho sự phát triển của trẻ, nhưng để hấp thụ tốt những chất trên và tránh ảnh hưởng đến thực phẩm khác, cha mẹ được khuyên:
• Giới thiệu khi trẻ từ 10 tháng tuổi, tránh ăn sống, nên nấu canh.
• Nên nấu với thịt heo hay bò. Tránh chan chung trong 1 chén cơm.
• Thích hợp cho bữa trưa và bữa chiều nên trước 7 giờ tối
2. Khoai tây
Cung cấp phần lớn vitamin nhóm B cho trẻ cần cho nhiều phản ứng sinh học trong cơ thể, nhưng điều quan tâm nhiều hơn là lượng tiêu thụ khoai tây chiên thường lớn với nhóm trẻ dưới 10 tuổi.
Một số bằng chứng cho thấy nếu ăn quá nhiều dạng snack không lành mạnh, bao gồm khoai tây snack, có liên quan đến tăng trưởng chiều cao và những vấn đề sức khỏe khác. Với khoai tây:
- Có thể giới thiệu từ 6 tháng tuổi.
- Hạn chế dạng khoai tây chiên bằng dầu (ít hơn 3 lần/tuần hoặc <2-3 bịch khoai tây chiên/tuần cho trẻ dưới 5 tuổi).
- Tránh ăn bữa chiều và tối.
3. Trẻ cũng không nên ăn cùng một lúc các thực phẩm quá giàu đạm, phô mai không nên nấu cùng cua, lươn, rau mồng tơi… sẽ gây dư thừa đạm và trẻ khó tiêu hóa được hết năng lượng này.
Nguyên tắc kết hợp
- Nguyên tắc vàng 5 ngón tay: “Ngón giữa là ranh giới, 2 ngón 2 bên ngón giữa cho thấy sự cân bằng, ngón út và ngón cái cho thấy sự ưu tiên”.
- Trẻ con thay đổi hành vi ăn uống mỗi ngày, có ngày ăn nhiều, có ngày ăn ít, nguyên tắc 5 ngón tay giúp bạn dễ cân đối khi cho trẻ ăn và bạn cũng nên dạy trẻ về nguyên tắc này đặc biệt là những trẻ chỉ ăn thiêng lệch 1 vài món ăn.
Áp dụng:
- Nếu ăn 1 món quá nhiều (ngón cái), cần nhớ ăn ít lại cho bữa ăn kế (ngón út) và ngược lại.
- Nếu thích ăn 1 món (ngón giữa), thì nhớ ăn vừa phải cân bằng cho 2 ngày kế tiếp (2 ngón hai bên ngón giữa).
Nguyên tắc này giúp bạn ghi nhớ ăn uống không quá nhiều, cũng không quá ít, cũng không quá ưu tiên. Phải tự nhiên như năm ngón tay dài ngắn mập ốm khác nhau. Đó là cân bằng.
Dinh dưỡng trong phát triển và tăng trưởng chiều cao
a. Những thực phẩm dễ đối kị như ở trên cần được chế biến đúng cách.
b. Áp dụng nguyên tắc ngón tay để giúp trẻ ăn tự nhiên và cân bằng.
c. Canxi là thành phần chính cấu tạo khung xương. Nên tận dụng nguồn canxi tự nhiên hơn là từ thuốc hay thực phẩm bổ sung vì đó là nguồn hấp thụ tốt nhất và an toàn nhất.
Tuy nhiên, cha mẹ cần lưu ý sự hấp thụ canxi luôn cần sự hỗ trợ đầy đủ của vitamin D3 và K2. Nếu không có vitamin D3 thì canxi sẽ không thể hấp thu từ ruột vào máu, không có vitamin K2 thì canxi từ máu không thể gắn hiệu quả vào xương.
Vitamin D3 kích thích nguyên bào xương sản xuất Osteocalcin – một protein có chức năng gắn canxi vào xương. Nhưng Osteocalcin này nếu thiếu vitamin K2 sẽ không thể hoạt động được. Vì thế, việc phối hợp D3 và K2 sẽ giúp canxi được hấp thu và sử dụng hiệu quả tại xương, từ đó giúp trẻ có hệ xương chắc khỏe và tăng chiều cao tốt hơn.
Với hướng dẫn hiện tại, vitamin D nên được bổ sung từ khi trẻ mới sinh đến hết 4 tuổi, duy trì liều dự phòng 400IU/ngày.
Dạng xịt như Dimao Vitamin D3 400 IU và Keovon Vitamin K2 – MK7 được đánh giá tiện dụng, chuẩn liều và cho hiệu quả hấp thu tốt hơn dạng khác bởi việc xịt trực tiếp vào khoang miệng, nơi có hệ mao mạch phong phú sẽ giúp các vi chất thẩm thấu nhanh và hiệu quả hơn.
d. Ngoài chế độ ăn uống đa dạng và cân bằng, cha mẹ hãy tạo cho con môi trường ăn uống lành mạnh và vui vẻ, tránh ép trẻ quá mức, hạn chế thức ăn nhanh, đồ ăn chiên rán quá nhiều dầu mỡ, bánh kẹo ngọt, nước ngọt có ga… bởi chúng sẽ gây ra tình trạng béo phì, một sức ép đối với tăng trưởng chiều cao.
| Note Lisbeth (2004) Calcium from milk or calcium-fortified foods does not inhibit nonheme-iron absorption from a whole diet consumed over a 4-dperiod1–3. Am J Clin Nutr 2004;80:404–9. |
Theo Chuyên gia dinh dưỡng Anh Nguyễn
