Tia UV từ lâu đã được mọi người biết đến như một tác nhân gây lão hóa da và ung thư da, nhưng có lẽ ít ai trong số chúng ta biết được phương pháp bảo vệ da khỏi tác hại của tia UV như thế nào là đầy đủ và toàn diện nhất. Cũng chính vì vậy, không ít người đang mắc phải rất nhiều sai lầm, chẳng những không giúp làn da thoát khỏi tác dụng gây lão hóa và sạm da mà đôi khi, chính những phương pháp thiếu khoa học và không phù hợp sẽ càng làm làn da tệ hại hơn, thậm chí là gây bít tắc, hay kích ứng, dị ứng, nổi mụn… Trong khuôn khổ của bài viết này, dược sĩ Phạm Minh Hữu Tiến sẽ cung cấp những thông tin khái quát và toàn diện hơn về vấn đề này.
Dược sĩ Hữu Tiến – Thành viên Viện Hàn Lâm Thẩm Mỹ Nội Khoa Hoa Kỳ
Tránh nắng như thế nào cho đúng?
Mọi người thường hay có quan niệm chung rằng cần tránh nắng để bảo vệ làn da an toàn khỏi tác dụng gây lão hóa và sạm nám da. Quan niệm này không phải là sai, nhưng cách mọi người đang tránh nắng chưa thực sự đúng.
Trong tia nắng, cơ bản có ba loại thành phần là ánh sáng nhìn thấy (chúng ta có thể nhìn thấy bằng mắt thường, cảm nhận được bằng thị giác), tia hồng ngoại và tia tử ngoại. Mặc dù một số nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng kể cả khi tiếp xúc quá nhiều với ánh sáng nhìn thấy hay tia hồng ngoại ở cường độ cao vẫn gây ra lão hóa và thoái hóa collagen, nhưng tác dụng gây lão hóa chủ yếu và nghiêm trọng nhất, đáng kể nhất vẫn là của tia tử ngoại.
Cơ bản là chúng ta có thể dùng thị giác để cảm nhận được ánh sáng nhìn thấy, hay dùng xúc giác để cảm nhận được tia hồng ngoại (thông qua hiệu ứng sinh nhiệt của tia hồng ngoại), nhưng chúng ta hầu như không thể cảm nhận được sự tồn tại của tia UV. Việc chúng ta ra đường và tránh những vệt nắng vàng chói chang cũng chỉ đơn thuần là tránh đi các tia sáng nhìn thấy, hay việc tránh nắng tránh nóng thông qua cảm nhận về sự nóng nực cũng chỉ đơn thuần là tránh đi tia hồng ngoại mà thôi. Trong khi đó, tác nhân gây lão hóa chính cho làn da chúng ta là tia UV thì chúng ta lại không cảm nhận được và dễ chủ quan, ví dụ như không bôi chống nắng và không dùng trang phục chống nắng khi thấy trời râm mát, hoặc lơ là cảnh giác khi khí hậu mát mẻ hay lành lạnh. Chính vì vậy, cần nắm rõ những phương thức và công cụ chống nắng hiệu quả, cũng như cần áp dụng đúng và đẩy đủ để bảo vệ làn da được tối ưu.
Có những phương pháp chống nắng nào?
Nói một cách ngắn gọn và dễ hiểu, thì chống nắng chính là chống tia UV và chúng ta có ba tầng hay ba phương thức chống nắng khác nhau: trang phục chống nắng, kem chống nắng và chống nắng nội sinh.
Trang phục chống nắng: đây chính là tầng chống nắng đầu tiên bảo vệ làn da khỏi tác động bất lợi của tia UV. Khả năng chống nắng của các trang phục hàng ngày thường kém và để cho tia UV xuyên qua khá nhiều. Tuy nhiên, việc che chắn kỹ bằng trang phục cũng góp phần giảm bớt tác hại của tia UV một phần nào đó.
Ngoài ra, trên thị trường hiện nay cũng có khá nhiều các loại trang phục được thiết kế và sản xuất chuyên dụng với chức năng chống nắng với chỉ số SPF cao và được kiểm định rõ ràng. Hiệu quả chống nắng của các loại trang phục này thường kéo dài và có khả năng lọc tia UV rất cao nên sẽ bảo vệ làn da hiệu quả hơn. Ưu điểm của các loại trang phục chống nắng này là hầu như không gây kích ứng da như mỹ phẩm, hiệu quả chống nắng thường rất kéo dài. Cần lưu ý bảo vệ luôn cả vùng da xung quanh mắt bằng kính mát, với kiểu dáng có khả năng che chắn tốt và chất liệu có khả năng lọc tia UV cao.
Kem chống nắng: chính là tầng bảo vệ da thứ hai, sau các loại trang phục thường ngày hay trang phục chống nắng. Kem chống nắng đóng vai trò hấp thu tia UV (đối với kem chống nắng theo cơ chế hóa học) hoặc phản xạ tia UV (đối với kem chống nắng theo cơ chế vật lý. Kem chống nắng được bôi lên da để bảo vệ làn da khỏi tác hại của những tia UV có thể xuyên qua trang phục, hoặc phản chiếu ở những góc độ mà trang phục không thể che chắn được. Tuy nhiên, do kem chống nắng có nhiều loại hoạt chất khác nhau, hoạt động theo cơ chế khác nhau, cũng như các dạng bào chế trên thị trường khá phong phú, đa dạng và không giống nhau đối với các loại da khác nhau nên người sử dụng cần xác định rõ loại da của chính mình, cũng như các vấn đề da đi kèm để có thể lựa chọn một kem chống nắng phù hợp, nhằm tránh hiện tượng kích ứng da do hoạt chất chống nắng, hay bị nổi mụn do bít tắc bởi dạng bào chế không phù hợp.
Nếu bạn gặp khó khăn trong vấn đề lựa chọn một loại kem chống nắng phù hợp với loại da và vấn đề của mình, bạn có thể tìm đến một bác sĩ da liễu hay một chuyên gia thẩm mỹ để được tư vấn chi tiết. Cần lưu ý rằng, kem chống nắng (đặc biệt là các hoạt chất chống nắng theo cơ chế hóa học) sẽ dễ bị biến đổi thành dạng mất hoạt tính bởi tia UV và nhiệt độ nên cần phải được bảo quản ở nơi mát mẻ, tránh ánh sáng để tránh làm chống nắng bị hư hỏng hay mất tác dụng trong quá trình bảo quản.
Chống nắng nội sinh: là tầng chống nắng được đề cập khá nhiều trên các phương tiện truyền thông trong thời gian gần đây. Các hoạt chất chống nắng nội sinh hoàn toàn không hoạt động theo cơ chế hấp thu hay phản xạ tia UV như kem chống nắng, mà lại thông qua cơ chế trung hòa các gốc tự do sinh ra bởi tác động của tia UV. Các chất chống nắng nội sinh có bản chất vốn dĩ là các chất chống oxy hóa mạnh, có áp lực cao với làn da nên khi được uống hay tiêm vào cơ thể sẽ nhanh chóng tích lũy lên bề mặt da để giúp làn da chống lại các gốc tự do sinh ra bởi tia UV, đồng thời tăng cường chuyển đổi các sắc tố màu đen (eu-melanin) thành các sắc tố sáng màu hơn (pheomelanin) nên cũng sẽ vừa chống nắng mà cũng vừa nâng tông làn da sau một thời gian sử dụng.
Cả ba tầng chống nắng nêu trên đều hết sức quan trọng và cần thiết để có một làn khỏe mạnh, mịn màng và trắng sáng. Chính vì vậy, hãy hạn chế tiếp xúc trực tiếp với tia UV và luôn luôn bảo vệ làn da thật đầy đủ bởi cả ba tầng chống nắng nêu trên. Làn da trắng sáng nhờ vào cơ chế chống nắng đầy đủ và toàn diện bao giờ cũng đẹp và khỏe hơn rất nhiều so với một làn da trắng nhờ các phương pháp bào mòn hay lột tẩy, các bạn nhé!
Dược sĩ Hữu Tiến – Thành viên Viện Hàn Lâm Thẩm Mỹ Nội Khoa Hoa Kỳ
